به هر حال با تمام شيريني‌ها و تلخي‌ها و فراز و فرودها، انتخابات 22 خرداد به پايان رسيد، نتيجه آن به تأييد شوراي نگهبان رسيد و حتي حوادث و ناآرامي‌ها و اعتراضات پس از آن نيز تا حد زيادي فروکش کرد. اما پس از اين انتخابات بي‌سابقه و حوادث بي‌سابقه‌تر از آن، اکنون مهمترين پرسشي که مردم و نخبگان سياسي در محافل و گفتگوها از هم مي‌پرسند، اين است که «چه خواهد شد؟»

آن‌ها مي‌خواهند بدانند پس از حضور شگفتي‌ساز مردم در قابت‌ها و بحث‌هاي انتخاباتي، حماسه روز انتخابات و نيز اعتراضات به نتايج اعلام شده، عاقبت چه پيش خواهد آمد و به اصطلاح چه کسي برنده اين بازي خواهد بود؟

البته پاسخ به اين پرسش، به عوامل متعدد و غيرقابل پيش‌بيني وابسته است، روشن است که برنده و بازنده مطلق مشخص کردن در اين رقابت، ساده‌انگارانه به نظر مي‌رسد.

با اين حال، مي‌توان به نکاتي اشاره کرد که فضاي روزها و ماه‌هاي پيش رو را روشن‌تر مي‌کند و به مردم و نخبگان سياسي براي تصميم‌گيري دقيق‌تر و واقع‌بينانه‌تر به سود منافع ملي کمک مي‌کند.

در يک نگاه کلي مي‌توان گفت، برندگان و بازندگان يک رقابت سياسي نظير انتخابات، برنده و بازنده مطلق نيستند، بلکه بازندگي هم خود امتيازاتي دارد.

» عکس: احمدي‌نژاد در 22 خداد 88

توضيح اين که برنده انتخابات رياست جمهوري، از يک‌سو با پيروزي در اين رقابت سياسي، از امکانات دولتي و حکومتي و مادي و رسانه‌اي و در يک معنا امکانات "قدرت" بهره مي‌برد. اين امر مي‌تواند به بسط و تقويت گفتمان جريان حاکم، تثبيت هواداران و در نتيجه تدوام قدرت آن جريان بينجامد. اما در مقابل اين امکانات، جرياني که در رقابت سياسي دولت تشکيل مي‌دهد، مسئوليت رسيدگي به مشکلات مردم و تحقق وعده‌هاي داده شده در ايام انتخابات را هم بر دوش دارد و ميزان توفيق در اين بخش دوم است که تداوم برد و پيروزي اين جريان را تضمين مي‌کند.

در مقابل، جريان بازنده در انتخابات از نظر امکانات اجرايي، ‌مالي، تبليغاتي و... به شدت در مضيقه است و حتي در برخي ساختارهاي حکومتي ممکن است از برخي آزادي‌ها در حوزه قضايي هم کم بهره باشد. اما در مقابل نه تنها مسئوليت حکومت‌داري برعهده ندارد، بلکه زبان نقد آن باز است و مي‌تواند به کوچکترين مسايل دولت حاکم ايراد وارد کند و با همين ابزار در صورت انتقادپذير بودن دولت، باعث اصلاح و افزايش کارآمدي آن و در غير اين صورت، باعث جذب مردم به سوي خود شود.

* تثبيت گفتمان احمدي‌نژادي در 1384-1388

در همين راستا، جريان محمود احمدي‌نژاد و هوادارانش پس از انتخاب سال 1384، از امکاناتي که حاکميت در اختيارش قرار داده بود، بيشترين بهره‌ها را برد. در سال‌هاي اول از ارتباط با علما و روحانيت استفاده کرد. در کل چهار سال از آنتن صداوسيما بيشترين بهره را براي تبليغ اقدامات ريز و درشت خود در خدمت به مردم و در مواردي ناديده ماندن مشکلات برد و از بودجه دولتي براي افزايش حقوق يا ارائه سهام به اقشاري از جامعه بهره برد.

احمدي‌نژاد همچنين از دستگاه ديپلماسي کشور براي جاانداختن رويکرد خاص خود در سياست خارجي استفاده کرد و در حوزه داخلي هم از آن‌جا که رويکرد صريح و تهاجمي وي عليه برخي شخصيت‌ها و جريان‌هاي سياسي و متهم کردن آن‌ها به برخي موارد از جمله نقاط جذب مردم به او شده بود، وي در دوران قدرتش نيز از آن رويکرد بهره برد و اين ادبيات را در تريبون‌ها و رسانه‌هاي ريز و درشت در اختيار دولت ترويج کرد و حتي از امکان دستگيري برخي افراد در راستاي همين نگاه، فروگذار نکرد.

با اين وجود بايد ديد که آيا تداوم اين رويکرد – که به اعتقاد برخي جواب داده و انتخابات اخير نشانه پيروزي آن است – ممکن و پيروزي آفرين است؟

در پاسخ به اين سوال محوري بايد جزء به جزء موارد را مورد بررسي قرار داد و سپس نتيجه‌گيري کرد.

به دليل شرايط خاص جهاني، بعيد است در 4 سال پيش‌رو قيمت نفت پاسخ اين گونه سرازير کردن پول به اقشار مذکور را بدهد. اين در حالي است که صندوق ذخيره ارزي همچون گذشته غني نيست و از سوي ديگر تحقيق و تفحص مجلس از چگونگي پرداخت اصل و سود سهام عدالت و اقداماتي از اين دست، تا اندازه‌اي دولت بعدي را دچار مشکل خواهد کرد. اما فارغ از همه اين موارد، پرداخت پول مستقيم به مردم، صرفاً کارکرد يک مسکّن را خواهد داشت و در درازمدت مردم پول‌هاي پرداخت شده را حق خود تلقي کرده و تداوم پرداخت ميزان قبلي، رضايت آن‌ها را برآورده نخواهد کرد.

از سوي ديگر به دلايلي که مجال ذکر آن نيست، علما و روحانيت و مرجعيت، اکنون ظرفيت قابل توجهي براي حمايت از اين دولت ندارند و از سوي ديگر عملکرد 4 ساله صداوسيما و به ويژه کارنامه آن در انتخابات اخير، تا حد زيادي اثرگذاري رسانه ملي را به ويژه در تقويت دولت آينده کاهش داده است.

در موضوع سياست داخلي نيز با وجود آن که محمود احمدي‌نژاد بسياري از رأي‌دهندگان به خود را با حمله شب مناظره به شخصيت‌هاي ارشد نظام جذب کرد، تذکر صريح رهبر انقلاب در نمازجمعه پس از انتخابات و دستور توقف اين روند و جبران اقدامات مذکور، راه را براي ادامه سياست تهاجمي در داخل مي‌بندد.

با اين وصف بايد ديد دولت دوم آقاي احمدي‌نژاد و ياران او، چه راهبردي را براي طي موفق مسير 4 ساله آينده برخواهند گزيد.

ميرحسين و شانس بازنده شدن!

اما در جبهه مقابل بايد ديد ميرحسين موسوي، مردي که پس از سکوت بيست ساله ناگهان دوباره پا به عرصه سياست نهاد و به صورت غيرمنتظره وارد سخت‌ترين چالش سي ساله پس از انقلاب شد، پس از انتخابات چه وضعيتي دارد.

در اين باره، به ويژه با توجه به رخدادهاي ايام انتخابات و پس از آن، در يک نگاه واقع‌بينانه مي‌توان گفت ميرحسين موسوي حتي در صورت پيروزي، شرايطي به مراتب دشوارتر از دوران رياست جمهوري سيد محمد خاتمي پس از دوم خرداد 76 را تجربه مي‌کرد. چرا که از يک‌سو در دوم خرداد 76 بخشي از حاکميت که مخالف روي کار آمدن خاتمي بود، به هيچ‌وجه آمادگي پيروزي او را نداشت، از همين رو غافلگير شد و تا مدت‌ها ابتکار عمل را از دست داد که در نتيجه آن، مجلس پنجم در مقابل دولت خاتمي منفعل شد و حتي مجلس ششم هم توسط ياران خاتمي فتح شد.